Nie takie ciemne średniowiecze
Średniowiecze jest epoką posiadającą bardzo złą sławę. W jego trakcie miał jakoby dokonać się techniczny i kulturowy regres, a ludzkość cofnęła się w rozwoju. Nie da się jednak ukryć, że epoka ta miała też swoje zdobycze, które rzutowały na późniejsze wieki. Post ten poświęcony będzie właśnie nim.
Zdobycze te wcale nie są małe. Opinia o niższości średniowiecza pochodzi bowiem głównie z ust historyków sztuki i historyków politycznych. Patrząc z ich punktu widzenia faktycznie epoka ta jest momentem regresu: w tym okresie uwaga myślicieli skupiła się na Bogu, doskonale zorganizowane państwa (czy raczej jedno, konkretne państwo) starożytności zastąpione zostały przez twory mniej wyrafinowane, które nie były w stanie ani wystawiać tak wielkich armii, ani też finansować budowy tak wspaniałych monumentów na cześć swych władców. Niemniej jednak już większość historyków gospodarki nie będzie wyrażać tak kategorycznych sądów.
Wręcz przeciwnie, jeden z najbardziej wpływowych z nich, autor jednego z najbardziej znanych podręczników: Rondo Cameron nazywa późną starożytność wręcz ?epoką jałową? w trakcie której w gospodarce nie dzieje się nic ciekawego. Jego zdaniem to średniowiecze jest momentem, w którym dokonano znacznie więcej ciekawszych odkryć i opracowano więcej interesujących technologii.
Jednymi z najważniejszych były:
1) Piec szybowy
Piec szybowy jest pierwszym typem pieca hutniczego z prawdziwego zdarzenia. Dzięki specyficznej konstrukcji umożliwia znaczące podniesienie temperatury spalania oraz użycie większej ilości paliwa, dzięki czemu wzrosła ilość oraz jakość otrzymywanej surówki. O ile wcześniej używane dymarki pozwalały na wyprodukowanie od kilkunastu do kilkuset kilogramów surówki dość mocno wymieszanej z żużlem, tak piece szybowe produkowały już tony materiały, z którego znaczny procent był wysokiej jakości. Wynikało to w z faktu, że w piecach tego typu zmniejszono kontakt rudy z paliwem (jednak nie uniknięto go całkowicie, problem ten rozwiązało dopiero wprowadzenie pieców opalanych gazem), przez co spadła ilość zanieczyszczeń.
Efektem użycia tego typu pieców był też niewielki postęp w rolnictwie. Piece szybowe produkowały bowiem duże ilości bogatego w potas żużlu, który używano jako nawóz.
Piece tego typu pojawiły się po raz pierwszy w XII wieku na terenach Skandynawii. Dyskusyjne jest, czy zostały wynalezione na miejscu (Normanowie znani byli jako doskonali kowale co najmniej od IX wieku), czy też zostały zapożyczone od Arabów za pośrednictwem Waregów.
2) Piec kaflowy
Czy może raczej ?zabudowane palenisko?, bowiem wynalazek ten miał kilka postaci i długo ewoluował.
Nie da się ukryć, że Starożytność miała bardzo duże zasługi w tworzeniu często wyrafinowanych systemów grzewczych. Chyba największym z nich był system centralnego ogrzewania zwany hypokaustem. Mieszkania ogrzewane były w centralnym, mieszczącym się pod ziemią palenisku, skąd gorące powietrze rozprowadzane było po pomieszczeniach systemem rur. Większość domostw ogrzewana była jednak poprzez zwykłe, wyznaczone paleniska, gdzie palono ogniska. Podobnie zresztą ogromnych rozmiarów ognisko było też podstawą działania hypokaustu. Obydwa te rozwiązania były jednak mało efektywne i bardzo drogie.
Trudno powiedzieć, gdzie i kiedy dokładnie wynaleziono zabudowane piece, z całą pewnością w XV wieku używano ich jednak już powszechnie. Wynalazek ten pozwala nie tylko ograniczyć emisję dymu do wnętrza mieszkania, ale też radykalnie zwiększa wydajność ogrzewania. W zależności od zastosowanych rozwiązań piece tego typu są wydajniejsze od 20 do 100 razy, niż zwykłe paleniska.
Co ciekawe pod tym względem schyłek średniowiecza jest dużo bardziej postępowy nawet od nowożytności. W XV wieku w zasadzie znikają bowiem kurne chaty, by powrócić w wieku XVII, co świadczy o dokonującym się, cywilizacyjnym regresie.
3) Chomąto
Chomąto jest dość wyrafinowanym rodzajem uprzęży mocowanej dookoła karku zwierzęcia. Pozwala ono znacznie lepiej wykorzystać siłę zwierzęcia pociągowego, dzięki czemu jest ono w stanie ciągnąć ciężar nawet 5 razy większy od swojej masy. Wynaleziono je w I wieku w Chinach. W Europie pojawiło się w wieku X. Wraz z pługiem koleśnym doprowadziło do ogromnej rewolucji w rolnictwie.
Ciąg dalszy na Blogu Zewnętrznym.
7 komentarzy
Rekomendowane komentarze