Skocz do zawartości

Fanboj i Życie

  • wpisy
    331
  • komentarzy
    500
  • wyświetleń
    139141

Nie takie ciemne średniowiecze


muszonik

592 wyświetleń

Średniowiecze jest epoką posiadającą bardzo złą sławę. W jego trakcie miał jakoby dokonać się techniczny i kulturowy regres, a ludzkość cofnęła się w rozwoju. Nie da się jednak ukryć, że epoka ta miała też swoje zdobycze, które rzutowały na późniejsze wieki. Post ten poświęcony będzie właśnie nim.

Zdobycze te wcale nie są małe. Opinia o niższości średniowiecza pochodzi bowiem głównie z ust historyków sztuki i historyków politycznych. Patrząc z ich punktu widzenia faktycznie epoka ta jest momentem regresu: w tym okresie uwaga myślicieli skupiła się na Bogu, doskonale zorganizowane państwa (czy raczej jedno, konkretne państwo) starożytności zastąpione zostały przez twory mniej wyrafinowane, które nie były w stanie ani wystawiać tak wielkich armii, ani też finansować budowy tak wspaniałych monumentów na cześć swych władców. Niemniej jednak już większość historyków gospodarki nie będzie wyrażać tak kategorycznych sądów.

Wręcz przeciwnie, jeden z najbardziej wpływowych z nich, autor jednego z najbardziej znanych podręczników: Rondo Cameron nazywa późną starożytność wręcz ?epoką jałową? w trakcie której w gospodarce nie dzieje się nic ciekawego. Jego zdaniem to średniowiecze jest momentem, w którym dokonano znacznie więcej ciekawszych odkryć i opracowano więcej interesujących technologii.

Jednymi z najważniejszych były:

1) Piec szybowy

Piec szybowy jest pierwszym typem pieca hutniczego z prawdziwego zdarzenia. Dzięki specyficznej konstrukcji umożliwia znaczące podniesienie temperatury spalania oraz użycie większej ilości paliwa, dzięki czemu wzrosła ilość oraz jakość otrzymywanej surówki. O ile wcześniej używane dymarki pozwalały na wyprodukowanie od kilkunastu do kilkuset kilogramów surówki dość mocno wymieszanej z żużlem, tak piece szybowe produkowały już tony materiały, z którego znaczny procent był wysokiej jakości. Wynikało to w z faktu, że w piecach tego typu zmniejszono kontakt rudy z paliwem (jednak nie uniknięto go całkowicie, problem ten rozwiązało dopiero wprowadzenie pieców opalanych gazem), przez co spadła ilość zanieczyszczeń.

Efektem użycia tego typu pieców był też niewielki postęp w rolnictwie. Piece szybowe produkowały bowiem duże ilości bogatego w potas żużlu, który używano jako nawóz.

Piece tego typu pojawiły się po raz pierwszy w XII wieku na terenach Skandynawii. Dyskusyjne jest, czy zostały wynalezione na miejscu (Normanowie znani byli jako doskonali kowale co najmniej od IX wieku), czy też zostały zapożyczone od Arabów za pośrednictwem Waregów.

2) Piec kaflowy

Czy może raczej ?zabudowane palenisko?, bowiem wynalazek ten miał kilka postaci i długo ewoluował.

Nie da się ukryć, że Starożytność miała bardzo duże zasługi w tworzeniu często wyrafinowanych systemów grzewczych. Chyba największym z nich był system centralnego ogrzewania zwany hypokaustem. Mieszkania ogrzewane były w centralnym, mieszczącym się pod ziemią palenisku, skąd gorące powietrze rozprowadzane było po pomieszczeniach systemem rur. Większość domostw ogrzewana była jednak poprzez zwykłe, wyznaczone paleniska, gdzie palono ogniska. Podobnie zresztą ogromnych rozmiarów ognisko było też podstawą działania hypokaustu. Obydwa te rozwiązania były jednak mało efektywne i bardzo drogie.

Trudno powiedzieć, gdzie i kiedy dokładnie wynaleziono zabudowane piece, z całą pewnością w XV wieku używano ich jednak już powszechnie. Wynalazek ten pozwala nie tylko ograniczyć emisję dymu do wnętrza mieszkania, ale też radykalnie zwiększa wydajność ogrzewania. W zależności od zastosowanych rozwiązań piece tego typu są wydajniejsze od 20 do 100 razy, niż zwykłe paleniska.

Co ciekawe pod tym względem schyłek średniowiecza jest dużo bardziej postępowy nawet od nowożytności. W XV wieku w zasadzie znikają bowiem kurne chaty, by powrócić w wieku XVII, co świadczy o dokonującym się, cywilizacyjnym regresie.

3) Chomąto

Chomąto jest dość wyrafinowanym rodzajem uprzęży mocowanej dookoła karku zwierzęcia. Pozwala ono znacznie lepiej wykorzystać siłę zwierzęcia pociągowego, dzięki czemu jest ono w stanie ciągnąć ciężar nawet 5 razy większy od swojej masy. Wynaleziono je w I wieku w Chinach. W Europie pojawiło się w wieku X. Wraz z pługiem koleśnym doprowadziło do ogromnej rewolucji w rolnictwie.

Ciąg dalszy na Blogu Zewnętrznym.

7 komentarzy


Rekomendowane komentarze

Warto by też zdementować, często przypisywaną średniowieczu opinię, jakoby twierdzono wówczas, że ziemia jest płaska.

Średniowiecze to powstanie stylu gotyckiego, a więc wielki postęp w architekturze, wyważenie miecza itd. ponieważ postępu nie da się zatrzymać.

Opinia o niższości średniowiecza pochodzi bowiem głównie z ust historyków sztuki i historyków politycznych.

Pomimo, że lekceważąca nazwa średniowiecze i opinia o zacofaniu tej epoki ma swoje podłoże u myślicieli renesansu, to nie można nie zauważyć, że w niektórych sferach nastąpił regres. Ot na przykład rzymska kanalizacja.

Do tego oczywiście jest sporo rzeczy których bez wiary nie udałoby się osiągnąć (nikt nie budowałby katedr ani nie składałby na nie datków) ale religia ograniczała rozwój, przez co postęp nie był taki, jaki mógłby być. Głównie medycyna (np. zakaz sekcji zwłok, zatrzymał medycyne na całe wieki i to nie tylko tyczy się śreniowiecza i nie tylko europy).

Link do komentarza

Nastąpił regres, jak nastąpił regres.

Należy zauważyć, że Cesarstwo Rzymskie generalnie kończyło się w Europie na linii Renu, biegło wzdłuż Alp aż po Morze Czarne. Najludniejszymi obszarami były Egipt, Italia, Afryka Prokonsulska, Grecja i współczesna Turcja. W Galii i na Wyspach Brytyjskich mało co było (na Wyspach Brytyjskich do obrony tego mało co stała 1/3 rzymskiej armii... dlatego się z nich wynieśli, bo nie opłacało się tego bronić).

Średniowiecze natomiast po pierwsze przesunęło zasięg kolonizacji bardzo mocno na wschód, aż pod Moskę, gdzie osady powstawały zwykle zupełnie od zera.

Po drugie wszystkie, najbardziej zurbanizowane regiony ówczesnego świata albo dostały się pod kontrole Bizancjum, albo Arabów (którzy potrafili utrzymywać infrastrukturę w odpowiednim stanie) wypadając z obszaru zainteresowań historyków cywilizacji europejskiej na długie stulecia.

Tak więc trudno mówić o upadku cywilizacyjnym. W średniowiecznej europie zwyczajnie rzymskiej infrastruktury nie było. Tam gdzie była, najczęściej urzywana jest do dnia dzisiejszego.

Link do komentarza

To oczywiście jest prawda. Nie chodziło mi o to, że nie używano istniejącej już infrastruktury, a o to, że pomimo iż w antyku potrafiono odprowadzać nieczystości siecią kanalizacji, to w miastach budowanych w średniowieczu ten aspekt całkowicie pominięto. Rynsztoki z tego co pamiętam istniały nawet w baroku, i dla mnie jest to jednak regres- ścieki płynące środkiem ulicy w porównaniu do krytych kanałów.

Link do komentarza

Znaczy się: ogromna część miast rzymskich także korzystała z systemu rynsztoków. Przykładem mogą być tutaj pompeje.

Należy zauważyć też, że większość ważnych miast średniowiecza to ośrodki powstałe po XI wieku, w miejscach, gdzie wcześniej nie było niczego. Tak więc ja bym się kłócił, czy jest to regres, czy raczej postęp....

Link do komentarza
nortalf..Sorry ale przykład z wyważonym mieczem jest nietrafiony bo okresem średniowiecz czy też nie broń by być skuteczniejszą wymaga wojny i okres średniowiecza ma do tego tyle co porównanie wpływu jaki maiło wynalezienie procy bojowej do odkrycia prochu :-).Chociaż samo średniowiecze pośrednio,a co tam, miało wielki wpływ na poprawę jakości i skuteczności w mordowaniu na masową skalę.Wojny religijne.Skoro jesteś specjalistą w epoce średniowiecza napiesz mi jaka to pewna znana religia miała swój tak wielki wkład w ową dziedzinę?Tym się różniło zdecydowanie od zepsutego do cna Rzymu który zaledwie miał jedną małą obsesję by panować nad całym znanym mu światem bez narzucania religii komukolwiek :-)Nie to co wprowadzenie na nim jednej,jedynej słusznej religii w średniowieczu :-)Religię która miał wielki,dominujący,wpływ na filozofię,medycynę setki lat itp?Niestety zdecydowanie negatywny wpływ.Z tego co wiem i filozofia i medycyna lepsza ze wschodu szła i to już coś mówi o średniowieczu.Jakbyś nie poróbował tego zamalować różowymi pastelami ciemne to były czasy by pisać że nie takie ciemnie średniowiecze było.Było jak cholera, jeden wielki ciemnogórd i basta.O czym tu deliberować :-)?
Link do komentarza
Tym się różniło zdecydowanie od zepsutego do cna Rzymu który zaledwie miał jedną małą obsesję by panować nad całym znanym mu światem bez narzucania religii komukolwiek :-)

Przepraszam, ale sugestia ta nie jest prawidłowa. Rzym wielokrotnie próbował narzucać religię państwową (choć tylko ostatnia próba była skuteczna). Tak więc:

- starano się narzucić kult boskiej osoby cezara

- starano się narzucić kult państwowego bóstwa Sol Invictus

- ostatecznie zawarto sojusz z chrześcijaństwem i z jego pomocą zaczęto zwalczać inne religie.

Apogeum wojen religijnych to natomiast nie jest średniowiecze, a renesans.

Link do komentarza

@muszonik Byłem świadomy, że musiały istnieć jakieś rzymskie miasta z rynsztokami, ale myślałem, że to były jakieś odległe prowincje, a nie miasta we Włoszech.

Oczywiście wiem, że ważne miasta średniowieczne powstały w miejscach gdzie nie było nic, ewentualnie jakieś grody itp. I dla tych terenów to oczywiście to był postęp. Hmm.. Właściwie chyba już wiem o co Ci chodzi.

@Madmartigan

Ale dlaczego udoskonalenie techniki bitewnej nie miałoby być klasyfikowane jako postęp?

Czyli wynalezienie balisty, czołgu, albo zamka samopowtarzalnego nie jest postępem? Przecież jest to wynik ludzkiej pomysłowości.

Lepsze uzbrojenie daje przewagę nad ewentualnymi wrogami, czyli zapewnia bezpieczeństwo.

Inna sprawa, że wojnom zawdzięczamy wiele wynalazków, które z czasem ulepszały także życie cywili - silniki odrzutowe, energia atomowa, internet (co prawda zimna wojna ale zawsze), chirurgia plastyczna, penicylina itd. Wojny przyczyniały się do rozwoju medycyny itd.

A co do medycyny, prawa, że w Europie był zakaz przeprowadzania sekcji zwłok, co niewątpliwie wpłynęło na jej rozwój a właściwie brak rozwoju. Tyle, że arabski medyk i filozof Ibn Sina też musiał przeprowadzać je w ukryciu przed prawem. Ale trzeba przyznać, że ich medycyna stała na wyższym poziomie niż Europy.

Rzymscy lekarze polowi potrafili w razie potrzeby w warunkach polowych umieścić z powrotem w jamie brzusznej wnętrzności które wypadły z otwartej rany. Nie wiem jak to się ma do europejskich lekarzy średniowiecznych.

Link do komentarza
Gość
Dodaj komentarz...

×   Wklejony jako tekst z formatowaniem.   Wklej jako zwykły tekst

  Maksymalna ilość emotikon wynosi 75.

×   Twój link będzie automatycznie osadzony.   Wyświetlać jako link

×   Twoja poprzednia zawartość została przywrócona.   Wyczyść edytor

×   Nie możesz wkleić zdjęć bezpośrednio. Prześlij lub wstaw obrazy z adresu URL.

×
×
  • Utwórz nowe...