Jak wiadomo niedawno (przedwczoraj?) zaczął się nowy sezon serialu The Vikings (który serdecznie polecam), tak więc brodaci panowie w rogatych hełmach powinni być na topie przez kilka następnych tygodni. Napisanie kilku słów o nich powinno więc podnieść mi statystyki.

Wbrew pozorom nie jest to takie łatwe. O Wikingach powiedziano już chyba wszystko: że dopłynęli do Ameryki, założyli tam kilka osad i umarli z głodu. Że założyli Ruś Rurykowiczów. Że rogate hełmy to tylko na filmach. Że handlowali z Bizancjum. Że Słowianie spalili im ich świętą stolicę w Konunghali. Że byli ludźmi miłującymi pokój... W tym wszystkim ucieka jednak to, co najważniejsze: że palili, łupili i rabowali.

W tekście tym skupimy się więc właśnie na tym.

1) ŚwiatRagnaraLodbroka

Za symboliczny początek ery Inwazji Wikingów uznaje się napad na klasztor w Lindisfarne w roku 793. Europa VIII i IX wieku znacząco różniła się od kontynentu który dziś znamy. Państwa słowiańskie, prócz potężnej podówczas Bułgarii nie istniały jeszcze, lub w najlepszym razie dopiero się formowały. Wielkie obszary Europy Wschodniej zamieszkiwały pozbawione większej organizacji politycznej związki plemienne. Jedną z nielicznych zorganizowaną siłą w tym regionie byli Węgrzy.W owym czasie byli oni koczownikami, mogącymi być potomkami Hunów lub Awarów przybyłych do Europy w czasach Attyli. Do początków IX wieku zajmowali terytoria na stepach w regionie Morza Czarnego. Około roku 830 przemieścili się na obszary równinnej i nizinnej Kotliny Panońskiej (czyli do współczesnych Węgier), skąd rozpoczęli najazdy na tereny dzisiejszych Niemiec i Północnych Włoch, docierając aż do Sekwany Lądowe rajdy konnych koczowników trwały do połowy X wieku, gdy cesarz niemiecki rozgromi ich w Drugiej Bitwie pod Lechfeld.

Także zachodnia część kontynentu różni się od współczesnej. Półwysep Iberyjski w około roku 711 stał się celem muzułmańskiego najazdu, a istniejące nań do tej pory państwo Wizygotów zostało zlikwidowane. Religia chrześcijańska w ortodoksyjnym wydaniu przestała być nań głównym wyznaniem. Arabski zdobywca Tarik w jego miejsce tworzy własny kraj, który przeszedł do historii jako Emirat Kordoby. Pełnił on władzę nad całym południem współczesnej Hiszpanii i Portugalii. Chrześcijanie dominowali jednak na północy, w wizygockim Królestwie Asturii. Kraj ten toczył z Kordobą bezustanne wojny, które trwały przez następne siedem stuleci. Cała środkowa Hiszpania, wyżynna, półpustynna i słabo zamieszkana była ich areną.

Na wschód od Królestwa Asturii, na terenach Kraju Basków znajdował się Kraj Basków, z czasem przekształcony w Królestwo Nawarry. Baskowie są pierwotnymi mieszkańcami tego regionu, osiedlili się tu w okolicach roku 2000 przed Chrystusem. Nie ulegli ani celtyzacji, ani romanizacji. W owym okresie czczili synkretyczną religię będącą połączeniem chrześcijaństwa z ich oryginalną religią pogańską.

Arabowie, podobnie jak Wikingowie organizowali liczne najazdy, tak lądowe jak i morskie, najczęściej celem porwania niewolników. Ich ofiarami padało całe wybrzeże od Cypru aż po kanał La Manche.

Największym państwem w Europie było stworzone przez Karola Wielkiego Królestwo Franków. Po śmierci jego bezpośredniego dziedzica: Ludwika Pobożnego następcy podzielili państwo na trzy części. Karol Łysy objął władzę na Państwem Zachodniofrankiskim (dzisiejsza Francja), Ludwik II Niemiecki zajął tereny Wschodniofrankijskie (dzisiejsze Niemcy) natomiast Lothar I objął władzę nad północnymi Włochami oraz pasem ziemi ciągnącym się do Morza Północnego, w skład których wchodzi Lotaryngia i Niderlandy. Włochy południowe znajdowały się w tym czasie we władzy Bizancjum, a środkowe stanowiły część Państwa Papieskiego.

Lothar teoretycznie był cesarzem, jednak faktycznie jego władza była najsłabsza. Co nie znaczy, że jego bracia oraz ich synowie radzili sobie dobrze. Wręcz przeciwnie: stworzone przez Karola Wielkiego państwo było kulturowo i etnicznie niespójne. W samej tylko Francji Bretania (zasiedlona przez zbiegłych przez z Wysp Brytyjskich Brytów) oraz wizygocka Akwitania są na pół niezależnymi księstwami. Z czasem dołączyła do nich Gaskonia, Tuluza, Burgundia, Owernia i Flandria. Wikingowie utworzyli też własne księstwo w Normandii.

Sytuację wewnętrzną komplikowali też wielcy posiadacze ziemscy oraz hrabiowie (urzędnicy pełniący kontrolę nad okręgami państwa) nie podporządkowujący się władzy królewskiej. Nadanie tym ostatnim praw do dziedziczenia tytułów i majątków w roku 840 de facto pozbawiło króla władzy nad większością terytorium. Sytuacja w Lotaryngii i Niemczech kształtowała się analogicznie.

Ostatni z ważnych z naszego punktu widzenia regionów to Wyspy Brytyjskie. Zamieszkuje je szereg skłóconych narodów o różnym pochodzeniu. Południowo-zachodnia część wyspy znajdowała się w rękach germanów (faktycznie jednak większość mieszkańców wyspy to podbici przez nich Galorzymianie, podobnie zresztą wygląda sytuacja wszędzie na zachód od Renu). Byli to potomkowie Anglów, Sasów i Teutonów, którzy przybyli na wyspę w okresie Wędrówek Ludów i z czasem ją sobie podporządkowali. Stworzyli oni kilka królestw. Formalnie było ich siedem, jednak liczba tych państw i przebieg granic zmieniała się w zależności od lokalnego układu sił. Najdalej wysuniętych i najtrwalszym z nich jest Królestwo Northumbrii leżące na środkowo-zachodnim wybrzeżu Anglii. Nieco dalej na południe, zajmując środkową Anglię leżała Mercja, stanowiąca najsilniejsze państwo na wyspie. Pełniła ona rolę hegemona, niejednokrotnie narzucającego swą wolę pozostałym. Na terenie współczesnego Nortwich leżało Królestwo Wchodniej Anglii, małe i niezbyt się liczące. Obszary między Cambrige i Colchester tworzyły królestwo Essex. Okolice Londynu zajmowało Królestwo Kentu, na zachód od niego rozciągało się natomiast dużo potężniejsze królestwo Wessex. Był to główny konkurent Mercji do władzy nad krajem, formalnie stanowił królestwo przewodnie wysp i często utożsamiane był z Anglią. Jako jedyny nigdy też nie zostało zdobyty przez duńskich najeźdźców.

Wschodnia część Wessex nazywana jest Kornwalią i jeszcze na początku epoki Wikingów była niezależna. Większość tamtejszej ludności stanowią Celci (a raczej Galorzymianie). Celci zamieszkują też Walię, a przynajmniej Północną Walię, bowiem większa część terenów Gór Kambryjskich była niezamieszkana. Posiadali tam niezależne królestwo, które przetrwało do pełnego średniowiecza. Bezludne były też znaczne połacie wschodniego wybrzeża, pokryte bagnami. Ogromne niezamieszkałe tereny znajdowały się też w Szkocji. Pozostałe zamieszkiwała mieszkanka ludności celtyckiej i piktyjskiej. Wydaje się, że Celtowie, którzy na te tereny przybyli głównie z Irlandii osiedlali się w pokoju, bowiem dość łatwo wymieszali się z Piktami, którzy przejęli znaczną część ich kultury. Lokalna ludność tworzy federację plemienną, która jednak w połowie IX wieku, dla obrony przez Wikingami połączy się we własne królestwo.

Irlandia zamieszkana była przez ludność celtycką, która w znacznym stopniu uniknęła wpływów rzymskich. Została schrystianizowana jeszcze w czasach Cesarstwa Rzymskiego, jednak jej religia była raczej synkretyzmem niż ortodoksyjnym katolicyzmem. Mimo, że wyspę pokrywała luźna sieć lokalnych wodzostw i federacji plemiennych bez jednorodnego przywództwa bardzo bogate było lokalne życie duchowe i intelektualne. Karol Wielki sprowadził z Irlandii uczonych, by uświetnić swój dwór.

Ciąg dalszy na Blogu Zewnętrznym.