O mieczach krótkich, długich, półtoraręcznych i ćwierćszerokich...
W zasadzie każda gra fabularna czy cRPG posługuje się takim samym zestawem uzbrojenia „mieczowego”. Tak więc do wyboru mamy miecz krótki, długi, półtora- i dwuręczny, czasem jeszcze uzupełnione o miecz szeroki (broad sword) oraz wielki (great sword).
Jak jednak system ten ma się do rzeczywistości i czy faktycznie kiedyś takim orężem walczono?
Kwestia pierwsza: co to jest miecz?
Pierwszą kwestią, która zwykle pojawia się przy takich dyskusjach, jest definicja miecza. W fandomie oraz literaturze przedmiotu występują takie dwie. Pierwsza jest polska, wedle której mieczem jest broń biała, wyposażona w obusieczną, prostą głownię służącą do cięć i pchnięć oraz otwartą rękojeść. Druga, anglojęzyczna, głosi, że mieczem jest broń wyposażona w głownię i rękojeść.
Jak łatwo zauważyć, ta druga jest szersza, zalicza bowiem do mieczy szable, rapiery, pałasze, szpady, japońskie miecze katana, chińskie miecze dao oraz wczesnośredniowieczne uzbrojenie typu sax, które w Polsce nazywa się „nożami bojowymi”, pomimo, że są to noże metrowej długości.
Moim skromnym zdaniem polska systematyka jest chora i wygodniej oraz mądrzej posługiwać się angielską, bowiem ta jest bliższa prawdy. Nie mam na to dowodów, ale czuję, że za polską odpowiada ktoś, kto koniecznie chciał napisać o tym artykuł naukowy, nie poinformował jednak o tym fakcie ludzi z przeszłości. W efekcie więc gdy w źródłach coś jest nazywane naprzemiennie „sax” lub „swerd”, to w polskim opracowaniu jest pojawia się „nóż bojowy z rękojeścią mieczową”.
W podejściu anglosaskim jest o tyle dużo racji, że najczęściej sami główni zainteresowani stosowali różne określenia na swoją broń. Tak więc w źródłach staropolskich naprzemiennie używa się wyrazy „szabla”, „miecz”, „pałasz”, a czasem też „szpada” w stosunku do ewidentnie tego samego przedmiotu. Podobnie wiele współczesnych nazw dla historycznych typów mieczy jak „gladius” czy „machaira” są słowami, które zwyczajnie znaczyły „miecz”. Widać to szczególnie po hiszpańskim słowie „espada”, które pochodzi od łacińskiego „spatha” (czyli miecza kawaleryjskiego), a w trakcie ewolucji tego języka co najmniej trzykrotnie zmieniało znaczenie najpierw oznaczając „miecz” w typie średniowiecznym, potem hiszpański miecz dwuręczny (w reszcie świata zwany „espadonem”), a na końcu charakterystyczną broń kolną nazywaną „szpadą”.
Sztuczność podziału widać też w wypadku pierwszych XV- i XVI-wiecznych pałaszy, czyli broni o prostej, kolno-siecznej głowni oraz rękojeści koszowej. Wiele wskazuje na to, że przynajmniej część z nich wykorzystywała wcześniejsze głownie jednoręcznych mieczy średniowiecznych, do których zwyczajnie dorobiono nowe, modniejsze rękojeści.
Miecz fikcyjny, a historyczny:
Zacznijmy od ustalenia tego, czym tak naprawdę są miecze, którymi posługujemy się w grach. W tym celu stworzyłem tę tabelkę.
Miecz fikcyjny | Faktyczny odpowiednik | Okres użycia |
Miecz krótki | Miecz krótki | od czasów najdawniejszych po IX wiek, następnie od XIII do XVI wieku |
Miecz długi | Po prostu „miecz” | Od VIII do XIV wieku |
Miecz półtoraręczny | Miecz długi | Od XIV do XVI wieku |
Miecz dwuręczny: | Miecz długi | Od XIV do XVI wieku |
Miecz wielki (great sword) | Miecz długi | Od XIV do XVI wieku |
brak fikcyjnego odpowiednika | Zweihander | Końcówka wieku XV i XVI wiek |
Miecz szeroki (broad sword) | Pałasz | Końcówka wieku XV po wiek XVII |
Najważniejszym problemem fikcyjnych mieczy jest niestety to, że obok siebie występują często typy broni całkowicie fikcyjne, a także pochodzące z różnych epok oraz regionów.
Ciąg dalszy na Blogu Zewnętrznym.
0 komentarzy
Rekomendowane komentarze
Brak komentarzy do wyświetlenia.