Wpis opublikowany przez bielik42
1914 wyświetleń
Podążając za... Romanem Polańskim - Studia i inspiracje (Etiudy)
Etiudy
Kubrick Europy, Reżyser bez ojczyzny, utalentowany kosmopolita ? to tylko kilka z wielu przeróżnych tytułów, którymi obsypuje się Romana Polańskiego przy każdej możliwej okazji. Twórczość tego polskiego(?) reżysera doczekała się ogromnego uznania, a sam Polański tworzy nieprzerwanie od 1955 roku, obecnie zaś stuknęła mu 80-ka. W zeszłym roku do kin trafiła jego ?Wenus w futrze?, my zaś w tej serii podążymy jego szlakiem, starając się zrozumieć i ocenić poszczególne etapy tej barwnej wędrówki po świecie X muzy.
Romana Polańskiego ciężko określić typowo ?polskim reżyserem?, albowiem w trakcie drugiej wojny światowej wyemigrował na zachód, gdzie nabrał swoistej kosmopolitycznej natury, stając się tym samym obywatelem świata niźli jednego państwa. Czując w sobie powołanie reżyserskie, młody Roman rozpoczął naukę w Łódzkiej filmówce pod przewodnictwem Andrzeja Munka (twórcy jednych z najlepszych polskich filmów, jak chociażby ?Pasażerki? czy ?Zezowatego szczęścia?). Roman nie był normalny nawet jak na artystę, co poskutkowało problemami już w szkole, ale po kolei?
?Rower?
Rok: 1955
Występują: Adam Fiut, Roman Polański
Pierwsza krótkometrażówka Polańskiego należy do tej kategorii filmów, których nie sposób dziś obejrzeć. Podobnie jak w przypadku omawianego wcześniej Quentina Tarantino ? taśma z filmem zaginęła, nie została jednak zniszczona (jak w przypadku pierwszego filmu twórcy ?Kill Billa?), ale przez przypadek wysłana na teren ZSSR, gdzie ostatecznie zniknęła. Dziś ? o ile wciąż istnieje ? pewnie kurzy się w jakichś archiwach?
Choć filmu zobaczyć nie możemy sam reżyser w swej biografii zdradził, że był to film oparty na prawdziwym zdarzeniu, kiedy to w czasach młodości chciał zakupić rower, lecz bardzo szybko ów pojazd został skradziony. Ciekawostką jest również fakt, że za zdjęcia odpowiadał Nikola Todorow, z którym Polański współpracował przy jednej z kolejnych etiud.
?Rozbijemy zabawę??
Rok: 1957
Występują: Studenci Łódzkiej Filmówki, miejscowi chuligani
Dwa lata po niefortunnej próbie Polański wraz z pozostałymi studentami otrzymał od Andrzeja Munka zadanie nakręcenia krótkiego filmu dokumentalnego. Roman jak to Roman ? normalnie tego zrobić nie mógł, więc zorganizował huczną imprezę dla swych towarzyszy i stwierdził, że zrobi dokument o imprezie studenckiej! Ryzykowny pomysł ? tak stwierdził Munk, podchodząc do idei młodego reżysera z umiarkowanym zapałem. Na szczęście doświadczony artysta nie miał pojęcia, jaki diabeł w Polańskim siedzi, bowiem ten postanowił swój dokument nieco ubarwić?
Efekt zainteresowania widza reżyser ?Rozbijemy zabawę?? uzyskał poprzez najęcie miejscowej bandy chuliganów, by ci włamali się na imprezę i rozpoczęli porządną, staropolska burdę. Gromada wystylizowanych na młodego Cybulskiego chłopaków wdarła się do posiadłości i zaczęła obijać mordy bawiącym się. Efekt przerósł oczekiwania Polańskiego ? dziewczęta piszczały, pięści szły w ruch, stoły i krzesła latały w powietrzu, a na ziemi jęczeli znokautowani. Pech chciał, że w trakcie najciekawszej części bijatyki skończyła się taśma i w tym 9-minutowym filmie widzimy w sumie dopiero początek burdy.
Film z jednej strony skończył się dla Polańskiego kiepsko ? naganą od dziekana, a nawet możliwością wydalenia reżysera z uczelni. Na całe szczęście wykładowcy poznali się na ciekawej formie krótkometrażówki i nie dopuścili do wyrzucenia młodego artysty. Co ciekawe film ten wyprzedził o cztery lata nurt kina ?cinéma-vérité?, a za dźwięk odpowiadał Krzysztof Komeda ? czołowy polski wykonawca jazzowy, z którym Polański nawiązał długą współpracę.
?Uśmiech zębiczny?
Rok: 1957
Występują: Roman Polański, Nikola Todorow
Krótki ? bo zaledwie 2-minutowy ? filmik o człowieku, który schodząc po schodach przypadkiem zerknął przez okienko jednego z sąsiadów. Okienko prowadziło do łazienki, gdzie akurat koszulkę ściągała młoda kobieta. Film jest prosty, czarno-biały i niemy, część krytyków przyznaje mu ukryte znaczenia feministyczne i obarcza komentarzem o uprzedmiotowiane kobiety w męskim społeczeństwie. Dla mnie nic szczególnego, aczkolwiek zobaczyłem kobiecy biust, więc nie straciłem dwóch minut?
?Morderstwo?
Rok: 1957
Występują: ?
W tym przypadku można zażartować, że Romański sprawdzał, jak zrobić najkrótszy film. W trwającej niecałe półtorej minuty krótkometrażówce otwierają się drzwi, wchodzi facet, przebija nożem śpiącego faceta,facet wychodzi, drzwi się zamykają. Krótkie, proste, ma w sobie coś z Hitchcocka i jest najprostszym ćwiczeniem używania kolistej struktury. Ciekawe, że w tym filmiku my podglądamy akcje, zupełnie jak bohater ?Uśmiechu zębicznego? podgląda kobietę w łazience?
?Dwóch ludzi z szafą?
Rok:1958
Występują: Jakub Goldberg, Henryk Kluba, Andrzej Kondratiuk, Roman Polański, Stanisław Michalski
15-minutowe rozszerzenie wcześniejszych pomysłów Polańskiego, wzbogacone o humor slapsticku i szczyptę surrealizmu. Dwóch ludzi wychodzi z morza, dźwigając szafę z lustrem, następnie przechadzają się po mieście, napotykając na swej drodze niemal wyłącznie problemy. A to chcą wejść do restauracji, albo zamówić pokój w hotelu, porozmawiać z dziewczyną? Niestety w każdym z tych przedsięwzięć przeszkadza im toporna szafa, dźwigana niczym krzyż chrystusowy. Dziwny to film, pełen niedomówień, metafor i podwójnych znaczeń. Polański przywrócił znaną z ?Morderstwa? strukturę kolistą oraz aspekt podglądania.
?Dwóch ludzi z szafą? to też pierwsze zwycięstwo Polańskiego ? film trafił do dystrybucji kinowej oraz zgarnął szereg nagród na zagranicznych festiwalach. Czuć tu wpływ Bu?uela, co dziwne można też podpatrzyć technikę komedii Bustera Keatona. Jeżeli lubicie takie smaczki, to polecam się zapoznać ? ogląda się bardzo lekko i przyjemnie
?Lampa?
Rok: 1959
Występują: Roman Polański
Dosyć ciekawa, 8-minutowa miniatura filmowa. Wraz z kamerą podglądamy (znów) pracownię lalkarza, tworzącego urocze kukły przy świetle lamp gazowych i świec. Wszystko się zmienia, gdy artysta zakłada w pracowni lampę elektryczną, świecącą kompletnie nowym blaskiem, ukazującym odmienny wygląd wystruganych lalek. Elewacja elektryczna wywołuje pożar i warsztat lalkarski ginie w płomieniach, wraz z armią drewnianych kukiełek. Komentarzy można zrobić całkiem sporo, osobiście zaś polecam ze względu na bardzo ładne zdjęcia.
?Gdy spadają anioły?
Rok: 1959
Występują: Barbara Kwiatkowska, Andrzej Kondratiuk, Jakub Goldberg, Henryk Kluba
Pierwsze dzieło Polańskiego w kolorze (miejscami) traktuje o tzw. ?babci klozetowej?, pilnującej porządku w jednej z podziemnych toalet publicznych w bliżej nieokreślonym mieście. Siedząc w ciasnym, urządzonym w stylu secesyjnym pomieszczeniu staruszka zerka często na sufit, gdzie światło zapewniają zadymione szybki. Klienci przychodzą i odchodzą, a babcia wspomina piękne czasy, gdy w młodości uwiodła ułana i kochali się wspólnie w sielankowej scenerii. Dobre wspomnienia szybko zostają zastąpione bolesnymi ? odebranie jej kochanka, wstąpienie syna do pruskiej armii na czas I wojny światowej, śmierć syna na froncie? Wreszcie widzimy tytułowego anioła, spadającego z nieba.
Ta krótkometrażówka jest w sumie jedną z najciekawszych z wczesnego dorobku Polańskiego. Dobrze prowadzona narracja, świetne zdjęcia, interesująca fabuła, piękna aktorka w obsadzie (Barbara Kwiatkowska) i wiele niedomówień i kontrowersji. W jednej ze scen do toalety schodzi zniewieściały mężczyzna, a za nim podąża widocznie zdenerwowany towarzysz, który w ostatnim momencie decyduje się nie podążać za znajomym, który wszedł do toalety. Czyżby nutka homoseksualizmu? Na to wygląda. Na uwagę zasługuje też dobrze zainspirowana filmem ?Na zachodzie bez zmian? scena wojenna. Polecam.
Gruby i chudy/Le Gros et le maigre
Rok: 1959
Występują: Roman Polański, Andre Katelbach
Pierwszy film Polańskiego, stworzony za granicą, konkretnie ? we Francji. W niecały kwadrans poznajemy historię grubego i chudego (mały jest grany przez faktycznie mizernego Polańskiego) i symbolizuje ludzką tyranię. Gruby siada sobie w plenerze, a Chudy mu usługuje na wszelki sposób, tańcząc, grając i żartując. W pewnym momencie Gruby przykuwa Chudego do wędrującej po okolicy kozy, zwiększając tym samym groteskę i mizerny los swego podwładnego.
Film ten właściwie całkowicie jest poświęcony tyranii i wykorzystywaniu innych. Ma w sobie trochę z filmu muzycznego, trochę z komedii i trochę z moralitetu. Nie jest to kiepski film, aczkolwiek dalece mniej interesujący niźli poprzednia etiuda tego reżysera.
?Ssaki?
Rok: 1962
Występują: Michał Żołnierkiewicz, Henryk Kluba, Voytek Frykowski
Ostatnia* ?duża? krótkometrażówka Polańskiego jest nieoficjalną kontynuacją ?Dwóch ludzi z szafą?. Po raz kolejny bohaterów mamy dwóch (jeden z nich także grał we wspomnianych przygodach szafowych) i obaj znajdują się w dziwacznej sytuacji ? wędrują przez pogrążony w śniegu teren. Jeden siedzi na sankach, a drugi je ciągnie, co jakiś czas zmieniając miejsca. Polański nie tylko w tym temacie sięga po sprawdzone tematy, pożyczając z ?Grubego i Chudego? motyw wykorzystywania bliźnich. I tak z czasem każdy z panów imituje coraz to inne kontuzje, pragnąc zaprząc drugiego do ciągnięcia sań i tak w kółko.
Amatorzy szukania podwójnego dna i ukrytych metafor jak zwykle mogą się nieźle ?Ssakami? nasycić, pozostali zaś znajdą kilka powodów do śmiechu, chociażby pomysł na owijanie części ciała bandażem, co sprawia, że nasi bohaterowie znikają na tle śniegu, albo biegają bez nóg itp. Ciekawostka.
No i to by było na tyle, a w przyszłym tygodniu przechodzimy do konkretów, czyli pierwszego polskiego filmu, nominowanego do Oscara.
*Polański wyreżyserował fragment francuskiego filmu ?Najpiękniejsze oszustwa świata?, ale zgodnie z tradycją ? nie opisuję filmów, które mają zbyt wielu reżyserów (?Cztery Pokoje? to wybitny wyjątek).
Link do playlisty z etiudami:
1 komentarz
Rekomendowane komentarze