Reżyseria: Charles Chaplin

Rok wydania: 1928 r.

Czwarty film pełnometrażowy na koncie Charliego Chaplina ? czyżby udany reżyser miał zamiar powtarzać swój sukces i tworzyć kolejne komedie o smutnym losie Trampa, które różnić się będą jedynie umiejscowieniem w przestrzeni i czasie? Nic z tych rzeczy, bowiem Chaplin był ambitnym człowiekiem i w ?Cyrku? dołączył do znanej już formy nieco poważniejszą treść.

Jak nietrudno się domyślić, ?Cyrk? opowiada o cyrkowych przygodach znanego z wcześniejszych produkcji (jak ?Gorączka złota?, czy ?Brzdąc?) włóczęgi, w którego to wciela się sam reżyser, a jednocześnie scenarzysta i kompozytor. Gdy w niewielkim mieście pojawia się cyrk, publika na jakiś czas ożywa, by po kilku występach zacząć się nudzić i gwizdać na artystów. Tak jest i tym razem, ale właściciel (grany przez zapomnianego już El Ernesta Garcie) nie ma zamiaru zgodnie ze zwyczajem zwinąć cyrku i pojechać do kolejnego miasta. Trupa cyrkowa żyje więc w biedzie, a najgorzej na tym wychodzi pasierbica właściciela (Merna Kennedy), na której to ów brutal rozładowuje swą złość. Lecz oto w czasie jednego z występów na scenę przypadkiem wpada przerażony włóczęga, goniony przez wściekłego osła, na co publiczność reaguje ze śmiechem. Tramp (Chaplin) ratuje przedstawienie przed klęską i zostaje zatrudniony przez właściciela jako pomocnik, choć w rzeczywistości jest główną atrakcją przedstawień. To nie koniec historii, ponieważ pomiędzy pasierbicą Merną, a włóczęgą pojawia się uczucie, no i pozostaje pytanie, jak długo rozpaczliwe pomyłki Chaplina będą śmieszyć widownię?

Historia nie wydaje się być daleko różną od wcześniejszych przygód Trampa, ale po raz pierwszy reżyser umieścił w swoim filmie wizerunek biedoty, kiepskiej sytuacji w społeczeństwie i kulturowej stagnacji. Cyrk się nie sprzedaje, bo jego miejsce zajęły inne rozrywki, jak chociażby kino, ale cóż innego mogą robić cyrkowcy? Z jeszcze większym problemem boryka się Merna, tyranizowana przez człowieka za nią odpowiedzialnego, głodzona i zmuszana do ciągłej pracy mimo swej niewielkiej postury. Na to wszystko wpływ wywiera postać Chaplina, przynosząc nowość i odświeżenie, zarówno w cyrku (próbując wykonać podstawowe gagi, prezentowane przez klaunów, chrzani je niemiłosiernie, czyniąc je jeszcze śmieszniejszymi), jak i dla Merny, której oferuje pomocną dłoń, a w krytycznym momencie broni przed agresją brutalnego opiekuna.

Oczywisty jest fakt, że kończy się to szczęśliwie, choć tu należy dodać ?dla kogo?, gdyż włóczęga pozostaje oczywistym włóczęgą. Cała historia została nam podana z humorem i typową dla Chaplina werwą. Dominują tu niesamowicie pomysłowe gagi, takie jak mimowolne uwięzienie się z lwem w klatce (popisowy numer całego filmu), czy wspomniane próby scenek humorystycznych. ?Cyrk? to film niemy, a także (cóż za niespodzianka) czarno-biały. Tak jak w przypadku innych dzieł Chaplina, tak i ten film został odświeżony, dzięki czemu nie możemy narzekać na jakość dźwięku czy przerywany obraz.

?Cyrk? nie oferuje nam jakiegoś wybitnie ważnego przesłania (w które wyposażone zostały dopiero kolejne filmy Chaplina), ale za to oferuje nieskazitelnie czysty humor, od którego łatwo może rozboleć brzuch. Obejrzeć oczywiście warto, świetnie służy w celach rekreacyjnych, a w czasie projekcji nasze problemy znikają w iście cyrkowy sposób. Cóż, to zawsze 71 minut niespotykanej dziś przyjemności w starym stylu.