JOWISZ
Dostępne bezpośredniej obserwacji wzrokowej są tylko zewnętrzne warstwy chmur Jowisza. Ich szczegółowe zdjęcia pokazują struktury pasowe i wirowe. Zamarznięty amoniak tworzy zewnętrzną, cienką powłokę chmur, przez którą można rozpoznać drugą, położoną głębiej warstwę. Obie warstwy obracają się z różnymi prędkościami. Najciekawsza jest odkryta w 1664 r. przez Roberta Hooke'a tzw. wielka czerwona plama, gigantyczny stacjonarny cyklon o średnicy 13 800 km (Ziemia zmieściłaby się w nim bez żadnych problemów). Jowisz posiada słaby pierścień pyłowy w odległości 1,8 promienia od centrum.
Wewnątrz tego pierścienia zostały odkryte dwa małe księżyce - Adrastea i Metis - o średnicach 10 i 15 km. Z 16 jowiszowych księżyców największymi są: lo (średnica 3632 km), Europa (średnica 3126 km), Ganimedes (5276 km) i Callisto (4820 km). Ganimedes to największy księżyc w Układzie Słonecznym, a lo jest najbardziej aktywnym ciałem wulkanicznym.
średnica: 143 000 km
masa: 318-krotność masy Ziemi
gęstość: 1,3 g/cm3
skład: wodór, hel
średnia odległość od Słońca: 5,20 UA = 778 000 000 km
okres obiegu: 11 lat ziemskich i 315 dni
średnia prędkość na orbicie: 13km/s
okres rotacyjny widocznej powłoki chmur (syderyczny): 9h 50min
księżyce: 16
SATURN
Saturn jest drugą pod względem wielkości planetą Układu Słonecznego. Ma najmniejszą gęstość i największe spłaszczenia biegunowe (spowodowane szybką rotacją). Jądro Saturna tworzą krzemiany, tlenki metali i przypuszczalnie także lód (zamarznięta woda, amoniak i metan), a otacza je kilka powłok zewnętrznych. Najbardziej charakterystyczną cechą Saturna jest jego pierścień, będący systemem wielu pojedynczych pierścieni zbudowanych z miliardów cząsteczek minerałów i lodu (przypuszczalnie wody i metanu), o średnicach od kilku milimetrów do kilku metrów. System pierścieni składa się (patrząc od zewnątrz) z pierścienia A, oddzielonego od jasnego pierścienia B szeroką na 2,5 tys. km przerwą Cassiniego, i dużo słabszego (mniej wyraźnego) wewnętrznego pierścienia C. System pierścieni zaczyna się około 7 tys. km ponad granicą chmur. Poza pierścieniem Saturna widać jedynie najwyższą warstwę jego chmur, złożoną w przeważającej części z amoniaku. Tworzą ją trwałe pasy chmur przebiegające równolegle od równika. Struktury szczegółowe, np. stacjonarny cyklon, nie są tak trwałe jak w atmosferze Jowisza. Największymi z 18 księżyców (według rosnących promieni orbit) są: Janus (średnica 200 km), Mimas (średnica 390 km), Enceladus (500 km), Tethys (1050 km), Dione (1120 km), Tytan (5120 km), Hyperion (400 km), lapetus (1500 km) i Phoebe (200 km). Tytan jest jedynym księżycem o gęstej atmosferze w Układzie Słonecznym.
średnica: 120 tys. km
masa: 95-krotność masy Ziemi
gęstość: 0.7 g/cm3
skład: wodór, hel
średnia odległość od Słońca: 9,54 UA = 1 427 000 000 km
okres obiegu: 29 lat ziemskich 168 dni
średnia prędkość na orbicie: 9,64 km/s
okres rotacyjny górnej warstwy chmur (syderyczny): 16 h 11-18 min.
księżyce: 18
URAN
Uran odkryty w 1781 r. przez Wilhelma Herschela różni się budową od Jowisza i Saturna. Jego gorące jądro (przypuszczalnie 7000oC, ciśnienie 20 mln atmosfer, średnica 7500 km) z krzemianów i metalu (przeważnie żelaza) otacza 10 000-kilometrowa warstwa płaszcza lodowego (woda, metan, amoniak) oraz powłoka gazowa z wodoru, helu i metanu. Średnia temperatura na widzialnej górnej granicy atmosfery wynosi -213oC. Na poziomie równika Uran otacza system pierścieni utworzony z odłamków skalnych i cząsteczek pyłu. Największe z 15 księżyców Urana to (według rosnącej orbity): Miranda (średnica 242 km), Ariel (580 km), Umbriel (595 km), Tytania (805 km) i Oberon (775 km).
średnica: 50 800 km
masa: 14,54-krotność masy Ziemi
gęstość: 1,2 g/cm3
skład: wodór, hel, ślady metanu
średnia odległość od Słońca: 19,2 UA = 2 870 000 000 km
okres obiegu: 84,01 lata ziemskie
średnia prędkość na orbicie: 6,81 km/s
okres rotacyjny górnej warstwy atmosferycznej (syderyczny): 16 h 48 min
księżyce: 17
NEPTUN
Neptun jest bardzo podobny do Urana pod względem wielkości i budowy. Ma bardzo gorące skalne jądro, otoczone lodowym płaszczem wody, amoniaku i metanu, oraz atmosferę z wodoru, helu i metanu (średnia temperatura widocznej górnej granicy wynosi -220oC). Bladoniebieska atmosfera Neptuna pozwala rozpoznać pewne struktury przypominające Jowisza: różnorodne zabarwione strefy równoległe od równika, formacje chmur i plamy. Szczególnie charakterystyczna wielka ciemna plama to ogromne zawirowanie atmosfery, której obrót w kierunku przeciwnym do wskazówek zegara trwa 16 dni ziemskich. Plama ta pozwala zajrzeć głębiej w atmosferę planety, dlatego miejsce to wydaję się znacznie ciemniejsze. W atmosferze Neptuna, równolegle do równika, krążą podłużne chmury typu cirrus, które rzucają cień na położoną niżej warstwę chmur. Neptun jest otoczony słabym systemem 4 pierścieni. Znanych jest 8 księżyców Neptuna. Obok Trytona (średnica 2720 km) i Nereidy (średnica 400 km) planeta ta ma jeszcze sześć mniejszych satelitów o średnicach od 50 do 200 kilometrów.
średnica: 49 500 km
masa: 17,2-krotność masy Ziemi
gęstość: 1,7g/cm3
skład: wodór, hel, ślady metanu i etanu
średnia odległość od Słońca: 30,06 UA = 4 497 000 000 km
okres obiegu: 164,79 lata ziemskie
średnia prędkość na orbicie: 5,43 km/s
okres rotacji najwyższej warstwy atmosferycznej (syderyczny): 6 h 16 min
księżyce: 8
11 komentarzy
Rekomendowane komentarze